تصفیه آب در صنایع شیلاتی و پرورش ماهی
امروزه چیزی در حدود ٪۴۷ از ماهیان و سایر موجودات آبی که در سطح جهان به مصرف انسان می‌رسد، از طریق صنایع پرورش ماهی و میگو و ... فراهم می‌شود. تمامی فعالیت‌های آبزیان پرورشی نظیر تنفس، غذا خوردن، رشد، تولیدمثل و ... در آب صورت می‌گیرد و بنابراین کیفیت آب مهم‌ترین عاملی است که بر سلامت و عملکرد ماهیان در صنایع شیلاتی و پرورش ماهی اثرگذار است. آگاهی و استفاده از سیستم‌های تصفیه آب برای کنترل خواص فیزیکی و شیمیایی آن در صنایع شیلاتی و پرورش ماهی می‌تواند موجب افزایش تولید، بهبود کیفیت ماهیان، حفظ محیط‌زیست و ... شود.
کیفیت آب لازم برای پرورش ماهی
ماهیان مختلف، به شاخص‌های متفاوتی از کیفیت آب نظیر pH، دما، غلظت اکسیژن، شوری، سختی و ... برای بقا، رشد و تولیدمثل نیاز دارند؛ بنابراین برای تولیدکنندگان ضروری است که تا حد ممکن همواره شرایط آب موجود در حوضچه‌های پرورش ماهی، نزدیک به مقدار بهینه باشد. خارج از این مقدار بهینه رشد ماهی‌ها کم شده، رفتار متفاوتی از خود بروز داده و ممکن است موجب ایجاد بیماری شده که درنهایت به مرگ‌ومیر ماهیان ختم خواهد شد.
آب موجود در حوضچه‌های پرورش ماهی می‌تواند حاوی دو دسته اصلی از مواد مختلف باشد:
- ذرات معلق که شامل ذرات بی‌جان، گیاهان و آبزیان کوچک و پلانکتون‌ها می‌شود.
- ذرات محلول که شامل گازها، مواد معدنی و مواد آلی است.
خواص آب موجود در حوضچه‌های پرورش ماهی به علت تغییرات فصلی و اقلیمی و نحوه استفاده از حوضچه‌ها دائماً تغییر می‌یابد. سیستم تصفیه آب یک مجتمع پرورش ماهی باید بتواند همواره بهینه‌ترین و بهترین کیفیت لازم را برای آب مورداستفاده در حوضچه‌ها ارائه دهد.
اثر دمای آب در پرورش ماهی
ماهی‌ها موجوداتی خونسرد هستند و بنابراین از دمای آب محیط زندگی خود، تأثیر می‌پذیرند. دمای آب مهم‌ترین عامل فیزیکی است که می‌تواند بر بقا و رشد ماهیان اثر گذارد. دمای آب و درنتیجه دمای بدن ماهیان می‌تواند بر سطح فعالیت، میزان تغذیه، رشد و تولیدمثل آنها اثر بگذارد. زمانی که دمای آب از حدود دمای بهینه خارج شود، این تغییر دما باعث کاهش رشد ماهیان و حتی مرگ آنها خواهد شد.
اثر کدورت آب در پرورش ماهی
ذرات جامد معلق موجود در آب می‌توانند سبب بروز کدورت در آن شوند. این ذرات می‌توانند خاک یا پلانکتون باشند. کدورت ناشی از وجود خاک در حوضچه پرورش ماهی می‌تواند برای ماهیان خطرناک بوده و تولید آنها را کاهش دهد. برای تصفیه آب حوضچه‌های پرورش ماهی و حذف کدورت آن می‌توان از کودهای حیوانی یا آهک کشاورزی جهت بهبود pH خاک حوضچه و قلیائی‌ات آب استفاده کرد. همچنین جلوگیری از هم زدگی گل کف حوضچه و یا طراحی سیستم تصفیه آب برای دور کردن آب گل‌آلود از حوضچه‌های پرورش ماهی می‌تواند مفید باشد.
پلانکتون‌ها ذرات ریز میکروسکوپی گیاهی (فیتوپلانکتون) و جانوری (زو پلانکتون) هستند که به‌صورت معلق در آب یافت می‌شوند. فیتوپلانکتون‌ها اولین و زو پلانکتون‌ها دومین حلقه زنجیره غذایی در یک زیست‌بوم آبی را تشکیل می‌دهند. علاوه بر نقش آنها به‌عنوان غذای ماهیان در حوضچه‌های پرورش ماهی، فیتوپلانکتون‌ها حجم عظیمی از اکسیژن را به کمک فتوسنتز تولید می‌کنند که موجب افزایش مقدار اکسیژن محلول (DO) حوضچه‌ها می‌شود؛ بنابراین مقدار کم پلانکتون در آب، به معنی وجود غذا و اکسیژن کمتر است. از سوی دیگر افزایش پلانکتون‌ها سبب کاهش میزان نفوذ نور خورشید در آب حوضچه شده که سبب مرگ جلبک‌ها می‌شود؛ بنابراین تصفیه آب حوضچه‌های پرورش ماهی به‌گونه‌ای که مقدار پلانکتون‌ها در آن بهینه باشد، بسیار ضروری است.
اثر pH آب در پرورش ماهی
آب حوضچه‌های پرورش ماهی می‌تواند اسیدی، بازی و یا خنثی باشد. بر همین اساس، آب موجود در حوضچه نقش‌های متفاوتی را در برابر ذرات حل‌شده در خود ایفا می‌کند. میزان اسیدی یا بازی بودن آب با pH آن بیان می‌شود. مقادیر کمتر از ۷ نشان‌دهنده اسیدی بودن و مقادیر بیش از ۷ نشان‌دهنده بازی بودن آب است. تولید ماهی در صنایع پرورش ماهی می‌تواند توسط مقدار pH آب بسیار تحت تأثیر قرار بگیرد.
مقادیر بسیار کم یا بسیار زیاد pH می‌تواند موجب مرگ‌ومیر ماهی‌ها شود. رشد ارگانیزم‌های طبیعی غذایی نیز می‌تواند در این مقادیر از pH بسیار کاهش یابد. مقدار بهینه pH آب برای هر ماهی و همین‌طور در شرایط محیطی مختلف، متفاوت است. برای مثال ماهیان در فصل تولیدمثل خود به pH حساس‌ترند و میزان تأثیرپذیری ماهی‌های کوچک از مقادیر pH بیشتر از ماهی‌های بالغ است. معمولاً مقادیر pH بین ۶٫۵ تا ۸٫۵ مناسب‌ترین مقدار برای آب حوضچه‌های پرورش ماهی هستند و بیشتر ماهی‌ها در pH کمتر از ۴٫۵ یا بیشتر از ۱۰ از بین می‌روند؛ بنابراین تصفیه آب حوضچه‌های پرورش ماهی باید به‌گونه‌ای صورت گیرد که آب تصفیه‌شده درنهایت در محدوده pH مناسب برای رشد و تولیدمثل ماهی‌ها باشد.
اثر اکسیژن محلول در آب در پرورش ماهی
مهم‌ترین گازی که در آب حل می‌شود، اکسیژن است. اکسیژن محلول (DO) برای تنفس ماهی‌ها و سایر آبزیان پرورشی بسیار ضروری است. اکسیژن محلول در آب حوضچه‌های پرورش ماهی ناشی از اتمسفر و همچنین عملیات فتوسنتز است. اکسیژن موجود در اتمسفر در آب نفوذ کرده و در آن حل می‌شود؛ اما این فرآیند به‌کندی اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین منشأ اکسیژن محلول در حوضچه‌های پرورش ماهی فتوسنتز است که وابستگی زیادی به میزان نور در دسترس نسبت به گیاهان آبی (فیتوپلانکتون‌ها) دارد؛ بنابراین تولید اکسیژن محلول در روزهای ابری کاهش یافته و در شب متوقف می‌شود و با افزایش عمق آب بر اساس میزان کدورت، مقدار آن کاهش می‌یابد. برای افزایش میزان اکسیژن محلول می‌توان تجهیزات تصفیه و انتقال آب حوضچه‌های پرورش ماهی را به‌گونه‌ای طراحی کرد که آب در بدو ورود به تأسیسات، پاشیده شود و یا از تجهیزات هوادهی مکانیکی در هر حوضچه استفاده شود. همچنین طراحی حوضچه‌ها می‌تواند به‌نوعی صورت گیرد که طول آنها در جهت عبور بادهای احتمالی باشد.
اثر قلیائی‌ات و سختی آب در پرورش ماهی
میزان قلیائی‌ات و سختی آب مناسب برای پرورش ماهی چیزی در حدود ۷۰-۴۰ میلی‌گرم کلسیم کربنات در هر لیتر است. برای دست‌یابی به این مقادیر می‌توان راهکارهای زیر را در فرآیند تصفیه آب حوضچه‌های پرورش ماهی به کار گرفت:
- جایی که آب سخت نیست و خاک حوضچه‌ها اسیدی است، از آهک کشاورزی پیش از پر کردن حوضچه‌ها و در خاک آن استفاده نمود.
- در مکان‌هایی که سختی آب بالاست، از سیستم‌های فیلتراسیون و تصفیه آب برای آب موجود در حوضچه‌های پرورش ماهی استفاده نمود.
اثر آمونیاک و مواد سمی موجود در آب در پرورش ماهی
غلظت آمونیاک غیر یونی (NH3) در آب حوضچه‌ها باید همواره کمتر از ۰٫۵ میلی‌گرم در هر لیتر باشد؛ چراکه آمونیاک یک ماده سمی برای پرورش ماهی‌ها و سایر آبزیان است. مقدار آمونیاک می‌تواند از مقدار اکسیژن محلول، pH و قلیائی‌ات آب تأثیر پذیرد.
سایر مواد سمی برای ماهیان و سایر ارگانیزم‌ها نیز باید از حوضچه‌های پرورش ماهی خارج شود. این مواد می‌توانند شامل حشره‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی باشند؛ بنابراین تصفیه آب در صنعت پرورش ماهی برای حذف این مواد سمی بسیار ضروری است.
راهکار
بهتا با تسلط کامل بر مشکلات و جوانب مختلف تصفیه آب در پرورش ماهی، خدمات و محصولات نوینی را در این حوزه عرضه می‌کند. محصولات تصفیه آب بهتا برای صنایع شیلاتی و پرورش ماهی کاملاً منطبق بر استانداردهای زیست‌محیطی بوده و می‌تواند کمک شایانی به افزایش تولید ماهیان و همچنین کاهش مصرف آب کند.
خدمات بهتا برای تصفیه آب پرورش ماهی بر اساس نیاز صنایع و به‌صورت اختصاصی طراحی و ارائه شده و می‌تواند پاسخگوی کامل نیاز صنایع شیلاتی و پرورش ماهی به تصفیه آب باشد.
برخی فناوری‌های به‌کاررفته در محصولات و خدمات تصفیه آب بهتا برای صنایع شیلاتی و پرورش ماهی عبارت‌اند از:
- اولترافیلتراسیون (UF)
- نانوفیلتراسیون (NF)
- آب شیرین کن اسمز معکوس (RO)
- گندزدایی با اشعه فرابنفش (UV)
